Gonca Kocabaş / Milliyet.com.tr – Doğma büyüme Mersinli olan Durmuş Karayer’in babası emekli memur, annesi ise konut hanımı. 4 kardeşi olan Karayer, Mersin’de orta halli bir ailede büyüdü. Eğitim hayatına birinci olarak Mersin’in bir köyünde başladı, sonra kardeşleriyle birlikte eğitimlerini tamamlayabilmek için köyden Mersin’e taşındılar. Üniversiteyi ise İzmir 9 Eylül Üniversitesi’nde tamamlayan Karayer, 2018’den beri etkin olarak gemilerde çalışıyor. 5 yıldır evli ve 2 çocuk babası.
‘GEMİDE BİRTAKIM ŞEYLERİ 1 GÜN SONRAYA BIRAKAMAZSINIZ’
2010 yılında birinci üniversitesi olan Konya Selçuk Üniversitesi’nde Makine Mühendisliği kısmına başlasa da ‘Akdeniz çocuğu’ olarak denizsiz yaşamak ona çok zor geldi ve okulu bırakıp tekrar imtihana girdi. “Bu mesleği seçene kadar bu türlü bir mesleğin varlığından bile haberdar değildim” diyen Karayer, “Normalde denizciler çoklukla aile ya da etraf tesiriyle bu mesleği seçerler. Lakin benim tanıdığım hiç denizci yoktu. İmtihana hazırlanırken tıp okumak istiyordum ancak imtihan sonucum yalnızca Doğu vilayetlerindeki tıp fakültelerine yetiyordu. İzmir ya da İstanbul’da bir okul tercih etmek istedim. Tercihlerim ortasından İzmir 9 Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi’ni kazandım” diye konuştu.
Gemilerin tehlikeli çalışma alanları olduğuna dikkat çeken Karayer, “Bir yanılgı yaptınız ve ziyan gördünüz diyelim, karada olsanız çabucak en yakın hastaneye masraf ve tedavi olabilirsiniz. Gemideyseniz bazen en yakın hastane on binlerce mil uzağınızda. Helikopterle bile gelip sizi alsalar, bazen günler sürebiliyor. Gemide her vakit tahlile gidebilecek bir yol bulabiliyor olmanız gerekiyor. Birtakım şeyleri asla 1 gün sonraya bırakamazsın. Örneğin geminin seyrine pürüz olacak bir ekipman arızalandığında, elinizde kâfi gereç yoksa o ekipmanı çalıştıracak malzemeyi kendiniz üretmeniz gerekiyor” bilgisini paylaştı.
‘EN BÜYÜK MOTİVASYON KAYNAĞI PARA’
“En büyük motivasyon kaynağını hangi denizciye sorarsanız sorun, ‘para’ karşılığını alırsınız. Şayet ‘para’ demiyorsa palavra söylüyordur” diyen Karayer, “Denizcilik dalı ülkemizde de dünyada da yeterli para kazandıran bir bölüm. Bu yüzden de tercih ediliyor. Bu dalda çalışmaya başladığınızda karadaki ömür standartlarınız ve ailenizin hayat standardı epeyce güzelleşebiliyor. Benim için de temel motivasyon para diyebilirim” diyerek şunları söyledi:
“Ancak bunun yanında dünyayı gezebilmek, farklı bir çok kültürü tanımak ve bu türlü sıkıntı bir şartın üstesinden gelmek başka ayrı motivasyon kaynakları oluyor. Ayrıyeten biliyorsunuz, ben gemi hayatıyla ilgili toplumsal medyaya içerikler de üretmeye çalışıyorum. Benim için insanlara bu hayatı gösterebilmek de öteki bir motivasyon kaynağı.”
‘KARAYA İNDİĞİMDE BEŞERLER ÜSTÜME ÜSTÜME GELİYOR GİBİYDİ’
Mühendislerin gemideki temel sorumluluklarının rütbelerine nazaran değiştiğine değinen Karayer, “Ben 2. mühendis olarak görev yapıyorum ve makinenin amiri pozisyonundayım. Gemi makine dairesinde yüzlerce farklı ekipman var. Her birinin başka misyonları ve nizamlı bakım tavır aralıkları var. En temel vazifelerimden biri planlı bakım sistemini yeterli işletebilmek ve her ekipmanı çalışır halde tutabilmek. Bunun yanında çevresel faktörlere dikkat etmek, işçi güvenliğini sağlamak, öteki mühendislerin işlerini tertipli olarak takip etmek üzere birçok misyonum de var” tabirlerine yer verdi.
Denizcilerin yalnız beşerler olduğunu söyleyen Karayer, “Uzun müddet denizlerde kalmak insanı çok izole ediyor. Bu yüzden gemicilerin genelde ruhsal dayanak almaları çok değerli. Ben gemiden indikten sonra muhakkak bir müddet kara hayatına ahenk sağlamakta zorlanıyorum. Bir gemimde 200 gün kalmıştım. Gemiden indiğim sırada da Christopher Nolan’ın Dunkirk sineması sinemalarda gösterime girmişti. Sinemaya giderken sokaklar o kadar kalabalıktı ki güya herkes üzerime geliyor üzereydi. Sineması izlemeye başladım. Lakin sinema Christopher Nolan sinemaları üzere değil. Bu adam bu türlü bir sinema mi yapmış diye düşündüm. Film orta verdi, dışarı çıktım ve bir baktım yanlış salona girip öbür bir sinema izliyormuşum. Sonra bu bu türlü olmayacak deyip meskene geri dönmeye karar verdim” diyerek gemide yaşamanın ruhsal boyutunu şu sözlerle anlattı:
“Sosyal hayattan, insanlardan uzak kalmak ağır bir süreç sahiden. Karaya inip de kara hayatına alışma sürecimde bunu daha âlâ gözlemleyebiliyorum. Ben Nolan’ın tüm sinemalarını izledim, çok da severim lakin Dunkirk’i hâlâ izlemedim. Bende bir izi var. Bu üzere izleri gemide daima biriktiriyoruz. Denizci psikolojisi denen bir olgu var. Dünya genelinde yalnızca bunun üzerine çalışan ruhsal programlar da var.”
‘2 MÜLTECİYİ DENİZDE GÖRÜP GEMİYE ALDIK’
Unutamadığı bir anısını sorduğumuz Durmuş Karayer, 2 mülteciyi denizin ortasında bulup gemiye aldıklarını şöyle anlattı:
“Aynı vakitte toplumsal medyaya adım atmamın sebeplerinden bir tanesi de bu olaydır. Kolombiya’dan çıkıp Kanada’ya gidiyorduk. En yakın kara modülünden millerce uzaktaydık ve 4. Kaptan Süvari Bey’e, rotamızın üzerinde ufak bir tekne olduğunu rapor etti. Tekne de değil köpüklerden yapılmış sandal üzere bir şeyin üzerinde 2 tane insan bize yardım ister üzere el sallıyordu. Süvari Bey çabucak rotamızı çevirip onlara yaklaşmamızı söyledi. Bir yandan aklımızdan bir sürü şey geçiyordu, sonuçta tehlikeli beşerler da olabilirlerdi. İnsani dürtülerimiz onlara yaklaşıp durumu anlamamızı sağladı. Yaklaşıp kim olduklarını öğrenmeye çalıştık. İspanyolca’ya benzeri bir lisan konuşuyorlardı. 10 litrelik bir su şişeleri vardı ve tabanında yalnızca 1 bardak kadar su kalmıştı. Sanırım onu da yönetimli kullanmak için son ana kadar saklıyorlardı. Küba’dan balık tutmak için çıktıklarını ancak dalgaların kendilerini sürüklediğini söylediler. Gemiye aldık, yeniden de önlemi elden bırakmamak için ellerini bağladık. Sırt çantalarını inceledik ve ikisinin de mesleksel yeteneklerini gösteren evraklar, kıyafetler vardı. Anladığımız kadarıyla mülteci olarak Amerika’ya gitmeye çalışıyorlardı. Geminin güvertesindeki pompa dairesine ellerini çözüp koyduk. O kadar acıkmışlardı ki yemeklerini saldırarak yediler neredeyse. Prosedürler gereği Süvari Bey Amerikan Kıyı Güvenliği’ne haber verdi ve bize yaklaşmamız için bir rota gönderdiler. Oraya gidip iki Kübalıyı Amerikan Kıyı Güvenliği’ne teslim ettik.”
‘İLERİDE GEMİDEN UZAK OLABİLİRİM ANCAK DENİZLERDEN UZAK OLAMAM’
Gemide çalışmanın aile üzerine önemli tesirleri olduğunun altını çizen Karayer, “Gemideki için de konutta onu bekleyen için de önemli izler bırakan bir durum. Neyse ki artık teknoloji çağındayız ve en azından irtibat kurabiliyoruz. Beşerler aileleriyle yalnızca haftada bir kere görüşebiliyorlarmış. Ailenden uzak olmak her şeyi kaçırmak demek. Kimi denizciler düğünlerini kaçırıyorlar, kimileri çocuklarının doğumunu, doğum günlerini, birinci adımları. Şayet bir yakınınızı kaybederseniz, son seyahatini kaçırırsınız” dedi.
Mesleğe birinci başladığında, çalıştığı şirketin yalnızca Türk işçi çalıştırdığını lisana getiren Karayer, “Sadece Türk çalışanla çalıştığımız vakitlerde, kamara dışında hiçbir yerde terlik giyemezdik ya da eşofman yahut şortla kamaradan çıkamazdık. Türk denizcilik örf adetleri. Fakat farklı milletlerden işçiye geçildikten sonra bu yasakları getiren kaptanlar bile şortla terlikle gezmeye başladılar gemide. Beni en çok zorlayan bahis ise, aşçının Türk yemeklerine aşina olmaması. Öteki her mevzu kolay aşılabiliyor ancak yemekler konusunu aşmak biraz sıkıntı oluyor” bilgisini paylaştı.
Mesleki gelişim açısından odaklanmayı planladığı alanları sorduğumuz Karayer kelamlarını, “Haftalık, aylık, yıllık ve 5 yıllık planlarım var. Baş mühendislik, benim mesleğimde gelebileceğiniz en üst nokta. Bu çalışma süratiyle gidersem 2 yılda bu noktaya gelebileceğime inanıyorum. Sonrasında baş mühendis olarak biraz tecrübe edindikten sonra gemilerde çalışmayı bırakmayı düşünüyorum lakin bölümden uzak kalmaya niyetim de yok. Yani gemilerden uzak olur lakin denizlerden uzak olmaz benim için” diyerek noktaladı.